Skala problemu
Międzynarodowa Organizacja Zdrowia (WHO) podaje, że 1 na 100 dzieci na świecie ma zdiagnozowane zaburzenia ze spektrum autyzmu. Oznacza to, że w Polsce żyje co najmniej 400 000 osób z tym zaburzeniem.
W ostatnich latach zauważa się wzrost liczby diagnoz w kierunku całościowych zaburzeń rozwoju, a co za tym idzie coraz więcej dzieci potrzebuje profesjonalnej pomocy.
Dlaczego wczesne postawienie diagnozy jest tak ważne?
Czym jest wczesna diagnoza?
O wczesnej diagnozie mówi się wtedy, gdy jest postawiona przed 2 rokiem życia dziecka. Wiele osób mogłoby w tym miejscu zadać pytanie „Czy można zauważyć objawy autyzmu już u tak małego dziecka?”.
Wskaźniki zagrożenia w 1 roku życia
Do najsilniejszych wskaźników zagrożenia zaburzeniami ze spektrum autyzmu w 1 roku życia są:
Osłabiony lub nietypowy kontakt wzrokowy.
Niemowlęta już od około 2 miesiąca życia są zainteresowane twarzą mamy. Śledzą wzrokiem poruszające się w polu widzenia osoby.
Około 3 miesiąca życia zaczynają odpowiadać uśmiechem na uśmiech. Następnie zaczynają się śmiać w odpowiedzi na zaczepki lub wygłupy dorosłego (około 4 miesiąc życia).
Podczas głużenia, a potem gaworzenia naprzemiennie patrzą na twarz rodzica (jeżeli jest blisko dziecka). Dziecko trzymane na rękach utrzymuje kontakt wzrokowy z dorosłym.
Około 9 miesiąca rozwija się wzorzec spojrzenia, w którym patrzenie na interesujący przedmiot jest skoordynowane z patrzeniem na drugą osobę, jakby dziecko chciało zapytać „Czy Ty też to widzisz?”.
Brak reakcji na swoje imię.
Powinna się pojawić około 8-10 miesiąca życia.
Brak wskazywania palcem.
Umiejętność wskazywania palcem rozwija się od około 9 miesiąca, u niektórych dzieci w normie rozwojowej dopiero około 12 miesiąca życia.
Wskaźniki ryzyka w 2 roku życia
Natomiast do najsilniejszych wskaźników ryzyka wystąpienia autyzmu, które można zauważyć w 2 roku życia dziecka należą:
Brak zabawy „na niby”.
W pierwszej połowie 2 roku życia pojawiają się elementy zabaw „na niby”, np. karmienie lali, kładzenie misia spać, udawanie rozmowy przez telefon.
Około 24 miesiąca życia następuje rozbudowywanie zabaw symbolicznych.
Dziecko bawi się w ten sposób przez większość czasu. Niepokoić powinno pojawianie się powtarzalnych, stereotypowych zabaw.
Brak inicjowania pola wspólnej uwagi.
Około 12-15 miesiąca życia dziecko zaczyna wskazywać przedmioty swojego zainteresowania , sprawdza przy tym reakcje drugiej osoby.
Brak wskazywania informacyjnego.
Wskazywanie informacyjne to takie, gdy dziecko wskazuje palcem przedmiot/obiekt/zdarzenie, którym jest zainteresowane.
Należy je odróżnić od wskazywania żądającego, którego dziecko używa do wskazania swojej potrzeby.
Oba rodzaje wskazywania są bardzo ważne w rozwoju dziecka, jednak brak wskazywania informacyjnego, które oznacza że dziecko jest z nami w relacji, powinien niepokoić.
Brak zainteresowania innymi dziećmi.
Około 12 miesiąca życia dziecko zaczyna cieszyć się na widok innych dzieci, różnicuje je od dorosłych.
Około 18 miesiąca pojawia się naśladowanie dzieci, chęć zabawy w to samo, zabieranie zabawek i dążenie w ich kierunku.
Regres w rozwoju mowy lub nierozwinięcie się mowy.
Około 12 miesiąca zaczynają się pojawiać pierwsze słowa, ich repertuar stopniowo zwiększa się przez cały 2 rok życia.
Około 18 miesiąca dziecko może zacząć łączyć wyrazy w wyrażenia dwu-wyrazowe. Pojawia się dużo wyrażeń dźwiękonaśladowczych typu „hau hau”, „brr”, „muuu”.
Około 24 miesiąca życia dziecko zaczyna używać zdań dwuwyrazowych i zadawać pierwsze pytania.
Niepokoić powinno brak gestów „nie” i „tak”, brak lub opóźnienie kolejnych etapów mowy, brak kompensowania sobie braku mowy gestami, stagnacja lub regres mowy po etapie względnie prawidłowego rozwoju.
Przykład z życia - historia Petera
„Peter jest ukochanym synem pewnej dobrze funkcjonującej rodziny z Londynu. W pierwszym roku życia nie wyróżniał się niczym spośród innych niemowląt. (…) Nikt nie zwracał uwagi na pewne drobiazgi, które były w istocie zwiastunem nadchodzących problemów. Peter nie spoglądał w stronę osoby wypowiadającej jego imię. Nie wskazywał palcem przedmiotów i nie patrzył na rzeczy, które inni próbowali mu wskazać. Nie interesowali go ludzie, którzy do niego mówili, (…). Nigdy nie wyciągał rączek do mamy, gdy podchodziła, aby go podnieść. „Ma nas w nosie” - Żartowali jego rodzice, gdy próbowali go przytulić, a on odwracał głowę.”
Znaczenie wczesnej diagnozy
Znaczenie wczesnej diagnozy jest ogromne. Im wcześniej zdiagnozowane jest dziecko i skierowane na wczesną intensywną interwencję terapeutyczną, tym lepsze ma długoterminowe rezultaty terapii.
Mary Lynch Barbera, autorka książki „Metoda zachowań werbalnych” i mama chłopca z autyzmem tak pisze o ich doświadczeniach:
„Od kiedy w 1999 roku przestałam zaprzeczać, upłynęło kilka miesięcy, zanim uzyskaliśmy diagnozę i mogliśmy zacząć terapię. Patrząc z perspektywy, widzę, że były to bardzo cenne miesiąc nauki, straconej wskutek powolnych procedur diagnozowania autyzmu.”
Mary Lynch Barbera
Dostępne narzędzia diagnostyczne
Obecnie proces diagnozy jest sprawniejszy niż w latach 90-tych. Więcej jest specjalistów zajmujących się tym tematem, a możliwości diagnozy i terapii są bardziej dostępne.
Na stronie internetowej http://badabada.pl/dla-rodzicow/jak-zbadac-dziecko jest dostępny kwestionariusz M-CHAT-R do wstępnej, przesiewowej oceny rozwoju dziecka w wieku od 16 do 30 miesięcy.
Po wypełnieniu go online rodzic od razu dostaje informacje jakie jest ryzyko wystąpienia autyzmu u jego dziecka oraz wskazówki jak postąpić dalej.
Apel do rodziców
Drogi rodzicu, jeśli niepokoi Cię przebieg rozwoju Twojego dziecka, nie czekaj. Skonsultuj się ze specjalistą (pediatrą, psychologiem, nauczycielem, logopedą), aby w razie potrzeby jak najszybciej wdrożyć procedury terapeutyczne.
Bibliografia:
Barbera, M., L., (2017), Metoda zachowań werbalnych. Jak uczyć dzieci z autyzmem i innymi zaburzeniami rozwoju. Warszawa, Scolaris
Frith, U., (2015), Autyzm. Wyjaśnienie tajemnicy, Gdańsk, GWP
Rybakowski, F., Białek, A., Chojnicka, I., i in. (2014), Zaburzenia ze spektrum autyzmu – epidemiologia, objawy, współzachorowalność i rozpoznawanie. W: Psychiatria Polska
Wroniszewski, M., Grochowska, J. (2005). Wczesna intensywna interwencja w autyzmie dziecięcym. W: T. Serafin (red.), Wczesne wspomaganie rozwoju dziecka od chwili wykrycia niepełnosprawności do podjęcia nauki w szkole. Poradnik dla organizatorów działań, dla terapeutów oraz dla rodziców (s. 133-150). Warszawa: Ministerstwo Edukacji Narodowej i Sportu.
Wroniszewski, M., Grochowska, J., Bujnik, A., Borska-Mądrzycka, Z., Waligórska, A., Waligórski, M. (2015). Standardy wczesnego wykrywania ryzyka zaburzeń ze spektrum autyzmu. W: A. Rozetti, F. Rybakowski (red.), Spektrum autyzmu – neurorozwojowe zaburzenia współwystępujące (s. 99-108). Łódź-Warszawa: Krajowe Towarzystwo Autyzmu.
Masz pytania o rozwój Twojego dziecka? Porozmawiajmy.
Każde dziecko rozwija się w swoim tempie, a wątpliwości są czymś naturalnym. Nasi specjaliści chętnie wysłuchają Twojej historii i podpowiedzą, jakie kroki mogą najlepiej wspierać rozwój Twojego malucha. Wystarczy krótka rozmowa, abyś poczuła się spokojniej i wiedziała, że nie jesteś w tym sama.
