Pierwsze słowa dziecka to dla rodziców zawsze powód do dumy i radości. Z niecierpliwością czekamy na „mama” i „tata”, śledzimy każdy postęp w komunikacji i uczymy malucha nazywać otaczający świat. Jednak nie zawsze wszystko przebiega tak, jak powinno.
Jeśli mowa nie pojawia się wcale lub późno, jest niepoprawna, dziecko mówi niewyraźnie, nie rozumie prostych komunikatów lub ma trudności z jedzeniem, pojawia się pytanie: do kogo się zwrócić?
Czy wystarczy konsultacja logopedyczna, czy może potrzebna jest pomoc neurologopedy?
Logopedia a neurologopedia – na czym polega różnica?
Logopeda zajmuje się przede wszystkim diagnozą, terapią i profilaktyką zaburzeń w obrębie aparatu artykulacyjnego, u osób, których trudności na ogół nie wynikają z uszkodzeń układu nerwowego.
Są to np.:
- dyslalia o różnej etiologii (zaburzenia artykulacyjne niemające swojej przyczyny w ośrodkowym układzie nerwowym),
- opóźnienie rozwoju mowy – charakteryzujące się późniejszym nabywaniem mowy, przy braku innych trudności rozwojowych,
- inne trudności w zakresie realizacji mowy, które swoich przyczyn nie znajdują w ośrodkowym układzie nerwowym.
Neurologopeda, choć również pracuje nad prawidłową artykulacją i rozwojem mowy, w pracy z dziećmi specjalizuje się w diagnozie i terapii zaburzeń mowy wynikającymi z uszkodzeń lub dysfunkcji układu nerwowego oraz dziećmi z grupy ryzyka (np. wcześniaki).
To specjalista, który pracuje m.in. z dziećmi w spektrum autyzmu, niedokształceniem mowy pochodzenia ośrodkowego, zespołami genetycznymi, mózgowym porażeniem, niedosłuchem, niepełnosprawnością intelektualną, a także sprzężonymi niepełnosprawnościami.
Kiedy warto udać się do neurologopedy?
Rodzice często pytają: „Skoro moje dziecko nie mówi, to czy wystarczy logopeda?” Odpowiedź brzmi: to zależy.
Rodzaj potrzebnych oddziaływań diagnostycznych i terapeutycznych powinien być indywidualny dla każdego dziecka, jednak poniższe sygnały powinny skłonić Cię do konsultacji neurologopedycznej:
- Brak rozwoju mowy lub jej regres – dziecko przestaje mówić lub traci wcześniej nabyte słowa.
- Dziecko nie reaguje na mowę, nie przejawia intencji komunikacyjnej wobec innych osób – może to sugerować problemy z przetwarzaniem słuchowym lub zaburzenia rozwojowe o podłożu neurologicznym.
- Trudności podczas jedzenia – nieprawidłowe połykanie, częste zadławienia, nadmierne ślinienie się – często towarzyszą one problemom neurologicznym.
- Niewyraźna i niestała artykulacja– mogą to być objawy nieprawidłowego funkcjonowania na poziomie nerwów lub mięśni, zaburzeń w obrębie słuchu fizycznego lub wyższych funkcji słuchowych, a także wad anatomicznych
- Zdiagnozowane choroby neurologiczne lub genetyczne – często diagnozom medycznym towarzyszą trudności w obrębie narządów mowy, oddychania, połykania – co ma realny wpływ na zdrowie i jakość życia podopiecznych.
- Brak postępów w terapii logopedycznej – jeśli mimo regularnych ćwiczeń dziecko nie robi postępów, konieczna może być szersza diagnoza neurologopedyczna, a także konsultacja z innymi specjalistami, takimi jak psycholog, laryngolog, neurolog.
Jak wygląda terapia neurologopedyczna?
Neurologopeda nie tylko „uczy mówić” (usprawnia rozumienie i produkcję mowy) – odpowiada również wspomaganie komunikacji (w tym komunikacji społecznej), połykania i funkcji oralnych (ustno-twarzowych), które wynikają z uszkodzeń lub dysfunkcji układu nerwowego.
Diagnoza rozpoczyna się od dokładnego wywiadu: przebieg ciąży i porodu, rozwój dziecka, występowanie chorób, urazów czy problemów neurologicznych w rodzinie.
Następnie ocenia się funkcje komunikacyjne dziecka: komunikacja niewerbalna – gesty, mimika, zachowania świadczące o intencji i potrzebie komunikacyjnej, mowę werbalną, z uwzględnieniem sposobów komunikowania się z otoczeniem, poziom przyswojenia systemu językowego, a także funkcje aparatu artykulacyjnego, napięcie mięśni, koordynację, sposób oddychania i połykania.
W zależności od potrzeb, neurologopeda może pracować z dzieckiem nad:
- rozumieniem mowy i jej produkcją,
- poprawą napięcia mięśni twarzy, języka, warg (często z pomocą terapii manualnej),
- usprawnianiem funkcji słuchowych,
- komunikacją społeczną
- funkcjami jedzenia i połykania (terapia dysfagii),
- kontrolą oddechu i fonacji,
- wprowadzaniem wspomagających i alternatywnych sposobów komunikacji (AAC)
Terapia neurologopedyczna jest najczęściej wieloaspektowa, długofalowa i wymaga zaangażowania nie tylko specjalisty, ale też rodziców i zespołu interdyscyplinarnego: neurologa, fizjoterapeuty, terapeuty SI, psychologa.
Podsumowanie
Drogi rodzicu – nie bój się korzystać z pomocy i zasięgać porad specjalistów.
Nie każde dziecko potrzebuje neurologopedy, ale jeśli rozwój mowy jest znacznie opóźniony, pojawiają się problemy z jedzeniem, dziecko przeszło ciężki poród, ma diagnozę neurologiczną lub masz wątpliwości dotyczące rozwoju twojego dziecka i coś cię niepokoi – nie warto czekać.
Wczesna diagnoza i dobrze dobrana terapia mogą zdziałać bardzo wiele.
Pamiętaj – nie chodzi tylko o to, by dziecko „ładnie mówiło”.
Chodzi o to, by potrafiło komunikować się ze światem, wyrażać potrzeby, rozumieć otoczenie i funkcjonować w społeczeństwie.
Jeśli zauważasz niepokojące objawy — skonsultuj się z neurologopedą. Wcześnie podjęta terapia to większa szansa na sukces Twojego dziecka.
Bibliografia:
1. Kaczmarek, L. (2008). Nasze dziecko uczy się mowy. Lublin: Wydawnictwo UMCS.
2. Regner, A. (2018). Terapia ustno-twarzowa. Podejście regulacyjne. Wrocław: Harmonia Universalis.
3. Grabias, S., Kurkowski, M., Woźniak, J. (red.) (2015). Logopedia. Standardy postępowania logopedycznego. Lublin: Wydawnictwo UMCS.
4. Cieszyńska-Rożek, J. (2020). Neurologopedia. Zaburzenia komunikacji językowej u dzieci i dorosłych. Kraków: Wydawnictwo Edukacyjne.
5. Rochacka, E. (2022). Wprowadzenie do neurologopedii. Warszawa: Difin.
6. Mikołajczak, A., (2020). Wczesna interwencja logopedyczna u dzieci z grup ryzyka neurologicznego. W: Kaczmarek, B. (red.), Wczesna interwencja terapeutyczna. Poznań: Wydawnictwo Naukowe UAM.
Masz pytania o rozwój Twojego dziecka? Porozmawiajmy.
Każde dziecko rozwija się w swoim tempie, a wątpliwości są czymś naturalnym. Nasi specjaliści chętnie wysłuchają Twojej historii i podpowiedzą, jakie kroki mogą najlepiej wspierać rozwój Twojego malucha. Wystarczy krótka rozmowa, abyś poczuła się spokojniej i wiedziała, że nie jesteś w tym sama.
