Współczesny stosunek do edukacji oraz terapii dzieci wielokrotnie podkreśla wartość relacji interpersonalnych w procesie wspomagania rozwoju dziecka.
Relacja między dzieckiem a specjalistą jest podstawą skutecznego wsparcia emocjonalnego, poznawczego i społecznego.
Zapewnienie poczucia bezpieczeństwa, wsparcie oraz zaufanie wpływa pozytywnie na efektywność oddziaływań zarówno w nauce, jak i w przezwyciężaniu trudności (Buber, 2002)
Znaczenie relacji w edukacji
Kluczową rolę w procesie nauczania stanowi relacja między uczniem a nauczycielem. Na podstawie badań można wysnuć wniosek, że uczniowie, którzy czują wsparcie od nauczyciela, mają lepsze oceny, są bardziej zaangażowani w życie szkolne oraz rzadziej wykazują zachowania trudne.
Relacja nauczyciel - uczeń ma ogromy wpływ na atmosferę w grupie oraz poziom bezpieczeństwa emocjonalnego dzieci i młodzieży.
Natomiast budowanie relacji nauczyciel - rodzic może przynieść wiele korzyści dla placówki, funkcjonowania rodziny oraz rozwoju dziecka. Na kolejnych etapach rozwoju dziecka rodzice zmagają się z wieloma nowymi wyzwaniami, a dobra relacja z nauczycielami może pomóc we wspólnymi ich przezwyciężeniu (Juul,2008).
Znaczenie relacji w terapii dzieci
W procesie terapeutycznym relacja między specjalistą a dzieckiem jest równie istotna. Bywa, że ważniejsza niż zastosowana metoda czy program terapii.
Obecność zaufanej osoby dorosłej jest niezwykle ważna, zwłaszcza u dzieci doświadczających zaburzeń rozwojowych.
Taka osoba staje się dla nich bezpiecznym azylem, przy którym mogą pokazać wszystkie swoje emocje, na swój sposób przeżywać sytuacje z życia oraz poczuć wyciszenie i spokój na koniec dnia.
Zarówno specjaliści jak i rodzice budują z dzieckiem relację opartą na wzajemnym zaufaniu, szczerości oraz empatii. Psycholog Hanna Olechnowicz mówi, że proces terapii dziecka to wspólna praca trzech podmiotów: specjalisty, rodzica i dziecka. Zwraca uwagę na to, że zarówno rodzice jak i specjaliści mają jeden wspólny cel - dobro i rozwój dziecka.
Dlatego fundamentem dobrej terapii jest akceptacja dziecka i jego niepełnosprawności oraz komunikacja między sobą. Dobra relacja między specjalistą a rodzicem pozytywnie wpływa na proces terapii dziecka. Kolejnymi fundamentalnymi elementami są:
1. Empatia – obowiązkiem zarówno rodzica jak i specjalisty jest zrozumienie jego emocji oraz potrzeb i zaspakajanie ich.
2. Autentyczność – jedność pomiędzy tym, co dorosły odczuwa, co komunikuje i co robi powinno budować poczucie zaufanie oraz bezpieczeństwa.
3. Stałość i przewidywalność – regularność kontaktów między rodzicem a specjalistą, stabilność emocjonalna dorosłego oraz jasne granice sprzyjają budowaniu relacji między specjalistą, rodzicem i dzieckiem (Aksamit, Giryński 2020)
Wspólne elementy edukacji i terapii
Mimo, że edukacja oraz terapia mają inne cele, charakteryzują się wspólną podstawą - jest nią dziecko.
Zadaniem zarówno nauczyciela, jak i terapeuty, jest zapewnienie dziecku zrozumienia oraz emocjonalnego wsparcia.
W edukacji oraz w terapii istotne jest podejście indywidualne.
Warto brać pod uwagę tempo pracy i nabywania umiejętności przez dziecko, jego osobiste możliwości, bieżący nastrój czy stan zdrowia.
Czy to w szkole, czy gabinecie terapeutycznym kluczowe jest, aby specjalista mógł nawiązać relację nie tylko z dzieckiem, ale również z rodzicem, co może dać dziecku przestrzeń do właściwego rozwoju (Juul, 2008).
Wyzwania w budowaniu relacji
Budowanie więzi z dziećmi bywa skomplikowane, w szczególności gdy cechują się nieufnością w stosunku do osób dorosłych czy towarzyszą im zaburzenia rozwojowe (np. ze spektrum autyzmu), gdzie odczuwanie trudnych emocji jak lęk, wycofanie, złość występuje częściej i bywa nadmiernie nasilone.
W takich przypadkach specjalista powinien cechować się cierpliwością, wysoką odpornością na stres, elastycznością oraz równowagą emocjonalną.
Warto zwrócić uwagę, że w wielu placówkach spotyka się ograniczenia systemowe – zbyt duża ilość dzieci w klasach czy grupach, brak przestrzeni na indywidualne podejście do dziecka, czy zbyt mała ilość specjalistów. Innym ważnym elementem w edukacji i terapii jest podążanie na aktualną wiedzą na temat rozwoju dzieci.
Obecnie uczestniczymy w wielu zmianach dotyczących wychowania, rozumienia dzieci i ich emocjonalności. Lepiej rozumiemy kolejne etapy ich rozwoju i związane z nimi wyzwania. Zmiany te powinny być odzwierciedlone również w systemach edukacyjnych jak i w samej relacji z dorosłymi, z którymi dziecko wchodzi w interakcje na przestrzeni życia.
Specjaliści dbający o własny rozwój zawodowy, wyposażeni w aktualną wiedzę z odpowiednim podejściem do dzieci, są wtedy nieocenionym wsparciem dla rodzica, potrafią wprowadzać odpowiednie zmiany potrzebne dziecku w lepszym wzrastaniu i przezwyciężaniu własnych trudności w różnych środowiskach (Czapów, Jedlewski, 1971).
Podsumowanie
Relacja między dziećmi a specjalistami stanowi fundament efektywnej edukacji oraz terapii dzieci.
Jest ona elementem, dzięki któremu dziecko buduje swoje poczucie bezpieczeństwa, jest chętne do zdobywania nowych doświadczeń. Zaczyna rozwijać się, wykorzystując swój potencjał.
Specjaliści wraz z rodzicami czy opiekunami, dzięki budowaniu relacji bazujących na empatii, szacunku oraz akceptacji, stają się najważniejszymi osobami w życiu dziecka – towarzyszami w drodze ku dorosłości.
Bibliografia
1. Juul, J. (2008). Kompetentne dziecko. Warszawa: MiND.
2. Buber, M. (2002). Ja i Ty. Warszawa: Wydawnictwo Aletheia.
3. Czapów, C., & Jedlewski, S. (1971). Pedagogika resocjalizacyjna. Warszawa: PWN.
4. Aksamit, D., & Giryński, A. Od (nie) możliwej do skutecznej współpracy rodzic–specjalista. W dążeniu do rozwoju dziecka z głęboką niepełnosprawnością intelektualną.
Masz pytania o rozwój Twojego dziecka? Porozmawiajmy.
Każde dziecko rozwija się w swoim tempie, a wątpliwości są czymś naturalnym. Nasi specjaliści chętnie wysłuchają Twojej historii i podpowiedzą, jakie kroki mogą najlepiej wspierać rozwój Twojego malucha. Wystarczy krótka rozmowa, abyś poczuła się spokojniej i wiedziała, że nie jesteś w tym sama.
